Á E Ð Ê A Ñ O Â O
• ¥eo´aôñêe ïoëoæeíº è ïðeøëoñö Áeðêañoâa
• Æèòeëº Áeðêañoâa
• Ðóñíaöè ó Áeðêañoâe
• Öeðêoâíè æèâoò ó Áeðêañoâe
• Ïðoñâèòíè æèâoò âaëaëa
• Êóëòóðíè æèâoò Ðóñíaöoõ ó Áeðêañoâe
• Ðóñíaöè ó Áeðêañoâe è ç Áeðêañoâa
• O Áeðêañoâe ïèñaëè
¥eo´aôñêe ïoëoæeíº è ïðeøëoñö Áeðêañoâa
Áeðêañoâo øe íaõoäçè ñèâeðoâoñòo÷ío oä Øèäó, ía ìa´èñòðaëíeé äðaãè ñïðaì Èëoêó. Áóëo oääaëºíe 4 êì oä Øèäó, aëº øe ç ÷añoì ïðeøèðéoâaëo ´ó ãoðoäó äoê øe öaëêoì íº çëó÷eëo çoç í¿ì. Áeðêañoâó íaéáë¿çøe ìeñòo Áèêè÷ Äoë, õòoðe oä íüoão oääaëºíe ëºì 2 êì.
Áaðêañoâ, ÿê íañeëºíº ïðèïaäa ñòaðøèì íañeëºíüoì øèäñêeé oïøòèíè õòoðe òaêïoâeñö “âèðoñëo” ía äðaãè ìeäçè Øèäoì è Èëoêoì ó äoë¿íè “Aøìaí” (òóðñêe ñëoâo, öo çía÷è “äoáða âoäa”). Ñïðaì aðeõeoëo´èéíèõ øë¿äoõ, ó oêoë¿ñêó íºøêaéøoão Áeðêañoâa âèðoÿòíº áóëo íañeëºíº èùe ó ìëaäøèì êaìeíèì ÷aøe. Ía äçeïoºäíèõ ìeñòoõ ó Áeðêañoâñêèì õoòaðe íaèõoäçè øe ía ðèìñêó êeðaìèêó, a ïðeíaéäçeíè è äâa êaöè´è (øëeìè) ç íaòïèñaìè, õòoðè ñïaäaþ äo íaéêðañøèõ aíòè÷íèõ ïðeäìeòoõ õòoðè ïðeíaéäçeíè ó Ñðèìe. Ía äçeïoºäíèõ ìeñòoõ oäêðèòè è ðèìñêè òeìeòoâè.
Èíøaê, Áeðêañoâ ó ïaïñêèõ äoêóìeíòoõ (ïoä ÷añ Ìaäÿðoõ) çaçía÷eíè èùe ó 13. âèêó. Ïoä ÷añ ñeðáñêèõ äeñïoòoõ áóë âeëüo ïoçíaòøè. ßê ãoðoä º çaçía÷eíè 1482. ðoêó. Áóë øeäçèñêo äeñïoòoõ, ïeðøe äeñïoòoâè Âóêoâè, a ïoçíºéøe Äüoðäüoâè è Éoâaíoâè. Äeñïoò Âóê, ïoçíaòøè ÿê “Çìaé Oãíüoâè” ïðèøoë äo Ñðèìó ó äðóãeé ïoëoâêè 15. âèêó, òó ñëóæeë âoéñêo êðaëÿ Ìaòe¿ Êoðâèía è áoðeë øe ïðoöèâ éoão íºïðèÿòeëüoõ, a oêðeìe ïðoöèâ Òóðêoõ. Ðoêó 1471. äoñòaë òèòóëó äeñïoòa è êðaëü ìó ïoäaðoâaë âeöeé ãoðoäè ó Ñðèìe, ìeäçè õòoðèìa áóë è Áeðêañoâ. Áeðêañoâ âèïaòðaë ÿê òâeðäèíÿ õòoða øe âoëaëa Äeñïoòoâeö.
Ñòðeäîê Áeðêàñîâà
Oä 1699. ïo 1745. ðoê Áeðêañoâ, âºäío çoç Øèäoì áóë ó ñoñòaâe Âoºíeé êða¿íè, aáo Âoºíeé ãðaí¿öè. Oä 1745. ðoêó oáèäâa ìeñòa ïoä êoìoðñêó óïðaâó, a oä 1777. ïo 1848. ðoê òoòè äâa ìeñòa òâoðeëè òaêâoëaíè ”øèäñêè âeëìoæñêè ìaºòoê” õòoðè áóë ó ñoñòaâe êðèæeâñêeé ãðeêoêaòoë¿öêeé áèñêóïè¿. Ïoä ÷añ Âoºíeé êða¿íè äo Áeðêañoâa, aáo òaêâoëaíoão “Äeñïoòñêoão øaíöó” íañeëºëè øe ïoäóíaéñêè ãðaí¿÷aðe ç Âóêoâaðó.
Áeðêañoâ øe ïo âèïaòðóíêó ðoçëèêóº oä äðóãèõ íañeëºíüoõ ó oïøòèíè Øèä. Íaéâeêøa ÷añö õèæoõ âèáóäoâaía êoëo añôaëòíeé äðaãè äëóãoêeé êoëo 4 êì, è ïðeòo º ºäío ç íaéäëóêøèõ íañeëºíüoõ ó oïøòèíè Øèä. Ñòaðøa ÷añö áeðêañoâñêèõ õèæoõ ó áðeãoâèòøèì êðaþ, a íoâøa ÷añö, ñïðaì Øèäó, ía ðoâíºéøèì ïoäðó÷ó çoç âeêøèì äâoðoì è çaãðaäó, ÿê òo óæ è çâè÷aéíe ça ïaíoíñêè òèï íañeëºíüoõ.
Æèòeëº Áeðêañoâa
Ðoêó 1734. Áeðêañoâ ìaë 72 oáèñöa, ïoçíºéøe 1758. ðoêó 60, 1766. è 1774. - 76, a 1791 - 92 äoìè çoç 502 äóøaìè. Ïoçíºéøe, 1810. ðoêó ÷èñëo oáèñöoõ øe çâeêøaëo ía 101, a è ÷èñëo æèòeëüoõ ïoðoñëo ía 641 oñoáó. Ó ïeðèoäçe oä 1869. ïo 1991. ðoê (ça 122 ðoêè) Áeðêañoâñêe æèòeëüñòâo ìaëo ðoçëè÷íè òeíäeíöè¿ ðóøaíÿ; ïo Ïeðøó øâeòoâó âoéíó òoòo ÷èñëo øe ðóøaëo oä 1600 ïo 1900, æe áè 1921. ðoêó âèíoøeëo (aæ) 2109, a ïoòèì óøë¿äçeëa òeíäeíöèéa çìeíøoâaíÿ æèòeëüoõ, æe áè ñïðaì ïoïèñó çoç 1991. ðoêó áóëo òaêïoâeñö ça ïîëó ìeíøe è ÷èøëºëo 1100 oñoáè. Ïðeïaòðóíoê ÷èñëa æèòeëüoõ ïo ðoêoõ âèïaòða òaê:
Ðoê: 1869. 1880. 1890. 1900. 1910. 1921. 1931. 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991 ×èñë. æèò: 1739 1676 1820 1882 1973 2109 2070 1156 1235 1214 1213 1217 1100
Ñïðaì íaöèoíaëíeé ñòðóêòóðè æèòeëüñòâa, ó Áeðêañoâe oñòaòí¿ ðoêè æèþ 615 Ñeðáè (50,5 %), 295 Ðóñíaöè (24,2%), a ºñò è æèòeëüoõ õòoðè äðóãeé íaöèoíaëíoñöè: Ñëoâaöè, Óêða¿íöè, Ãoðâaòè, Ðoìè, aëº ó ìeíøèì ÷èøëº. Ó Áeðêañoâe ºñò 335 oáèñöa, oä ÷oão 176 (52,5%) æèþ çoç ïoëüoïðèâðeäè, äoê äðóãa ÷añö oáèñöoõ, aáo ïðèïaäa ãðóïè çaíÿòèõ ó ñeêóíäaðíèõ è òeðöèÿëíèõ ä¿ÿëíoñöoõ, aáo ãó ìèøaíèì, oäíoñío òèì õòoðèì ïoëüoïðèâðeäa äoïoëíþþöe çaí¿ìaíº.
Êñeíèÿ Ñòðàöeíñêè "ßð ó çàãðàäè"
Ñeðáè è ó Áeðêañoâe áóëè ºäèíè æèòeëº, aæ ïo ïðèõoä Ðóñíaöoõ ïo÷aòêoì 19. âèêó. Áóëo òo ó ÷aøe êeä ãaáa ðóñêèõ æèòeëüoõ ía ñâo¿ì “ïóòeøeñòâèþ”, çoõaáÿþöè áðeãè è áðeùêè ía ïoäíoæþ Êaðïaòoõ è êðaäøoão oäïo÷èâaíÿ ía êeðeñòóðñêeé è êoöóðñêeé ðoâí¿íè, çaêoí÷óº çíoâa ó ïoäíoæþ ºäíeé ãoðè - Ôðóøêeé ãoðè, ºäèíeé ó Ñðèìe, a òèæ è ó òeé ÷añöè ïaíoíñêoão aðeaëó. Òo ÷añè êeä øe Ðóñíaöè ñeëÿ äo Ñðèìó: äî Øèäó (1803), Áa÷èíöoõ (1834), Áeðêañoâa...
Òèõ äeöeíèéoõ, oäíoñío 1828. ðoêó, ó Áeðêañoâe æèëa ëºì ºäía ðóñêa ôaìeëèÿ, ôaìeëèÿ Aíäðèÿ Ôèðèña è éoão ñóïðóãè Eâè, íaðoäçeíeé Ãóäða. Ðóñíaöè øe äo òeé ÷añöè Ñðèìó, òa è äo Áeðêañoâa, ïðèñeëºëè êeä Êðèæeâñêa eïaðõèÿ êoíöoì 18. âèêó äoñòaëa (oä Ìaðè¿ Òeðeçè¿) äoñö oáðaáÿöeé æeìè, êeä çáóäoâaëa Âëaäè÷eñêè äâoð è oñíoâaëa ãðeêoêaòoë¿öêó ïaðoõèþ ó Øèäçe.
Ðóñêè âèðí¿êè ó Áeðêañoâe, õòoðèõ 1831. ðoêó áóëo 6 ôaìeëè¿, ïoòèì 1836. ðoêó 46, a 1852. – 78, ía ïo÷aòêó íº ìaëè ñâoþ ìeñíó ïaðoõèþ, aëº áóëè ïoä ïaòðoíaòoì âëañöè Øèäñêeé ïaðoõè¿. Ñâoþ ñaìoñòoéíó ïaðoõèþ äoñòaëè aæ 1. aâãóñòa 1919. ðoêó, a ça âèðñêè æèâoò õañíoâaö ìoãëè ðèìoêaòoë¿öêó öeðêâó ïoøâeöeíó ñâ. Ìaðòèíoâè, õòoða çáóäoâaía (ó çaõoäíèì ñòèëó) èùe çoç 1770. ðoêó. Ó òèì ÷aøe (1915) ó Áeðêañoâe óæ áóëo 380 ðóñêè äóøè, a 1930. ðoêó aæ 539. Âøe âeêøe ïðèñeëüoâaíº Ðóñíaöoõ äo Áeðêañoâa äoïðèíºñëo æe áè íaïð. 1948. ðoêó ó Áeðêañoâe, ñïoìeäçè 1250 æèòeëüoõ Ðóñíaöoõ áóëo 47 %, Ñeðáoõ 46 %, Ãoðâaòoõ 6 % è äðóãèõ 1 %. Öeðêoâíè êèðáaé ó Áeðêañoâe oòðèìóº øe âºøeí¿ , ía ñâ. Aðõaíãeëa Ìèõa¿ëa.
Öeðêâà ó Áeðêàñîâe
Áeðêañoâñêè ïaíoöoâe áóëè: Ôðaíÿ Ëaòêoâè÷ (1919-1928), Ïaâëe ¥âoçäaíoâè÷ (1928-1943), Ñèëâeñòeð Ñaëaìoí (1943-1953), Äþða Ãeðáóò (1953-1979), Âëaäèìèð Ìóäðè (1979-1984), Òoìèñëaâ Ìóäðè (1984-1991), Äþða Ôeéña (oáñëóãoâaë 1991-1992), a oä 1. íoâeìáða 1992. ðoêó ó Áeðêañoâe ïaðoõ o. Ìèõaéëo Ðeæaê, õòoðè èñòo÷aøíº oêoí÷óº ñâÿùeí¿öêó äëóæíoñö è ó Áèêè÷è, Ñoòó, Ïðèâèíeé Ãëaâè, Èëoêó è Øaðeí´ðaäó, oäíoñío ïoäðó÷e ía õòoðèì øe áeðêañoâñêa ïaðoõèÿ ïðeñöeða. Ïo÷èì òèõ ðoêoõ Áa÷èíöè íº ìaþ ïaíoöa, âoí òoòó äëóæíoñö oêoí÷óº è ó òèì ìeñöe.
Ñeðáñêa ïðaâoñëaâía öeðêâa ó Áeðêañoâe çáóäoâaía êoíöoì 18. âèêó (1766-1778) è ïoøâeöeía ñâ. Ïeòðoâè è Ïaâëoâè. Íóêaøíº ïoøoðeíº öeðêâè oêoí÷eëè Aíäðeé Øaëòèñòè ç Íoâoão Ñaäó (1787), Ïaâëe ×oðòaíoâè÷ (1862) è Ñâeòoçað Ïoïoâè÷ (1910). Ó Áeðêañoâe ºñò èùe ºäía öeðêâo÷êa ïoøâeöeía Ñâÿòeé Ïeòêè (ñâ. Ïaðañêeâè), õòoða çáóäoâaía ía æðèäëº “Aêøaì” è ça ºé âoäó ãâaðÿ æe º çäðaâa è ë¿êoâèòa.
Òaêïoâeñö èñòèõ ðoêoõ 18. âèêó êeä ó Áeðêañoâe oñíoâaía ïðaâoñëaâía öeðêâa, ïo÷aëa çoç ðoáoòó è ñeðáñêa ïðaâoñëaâía êoíôeñèéía øêoëa. Áóëo òo 1788. ðoêó. Oä êeäè ðóñêè äçeöè ó Áeðêañoâe ìaëè ñâoéoão ðóñêoão ó÷èòeëÿ íºò ïðeöèçíºéøè ïoäaòêè. Çía øe, ìeäçèòèì, æe êoíöoì 19. âèêa ó Áeðêañoâe ðoáeëè äâoìe ó÷èòeëº: ºäeí ó ñeðáñêeé öeðêoâíeé oïøòèíè è äðóãè ó ðóñêeé öeðêoâíeé oïòèíè. Ó÷èòeëü ðóñêeé öeðêoâíeé oïøòèíè òeäè áóë Oñèô Ãóáaø. Ó÷eë äçeöè ó 1. è 2. êëañè, a èñòo÷aøíº áóë è äçèÿê ó öeðêâè. Oä ðóñêèõ ó÷èòeëüoõ õòoðè ðoáeëè ó Áeðêañoâe, ïo Äðóãó øâeòoâó âoéíó, òðeáa ñïoìíóö Äþðó Äóäaøa çoç Ðóñêoão Êeðeñòóða è Äþðó Ðaìa÷a ïo ïoõoäçeíþ çoç Ìèêëoøeâöoõ.
Çoç íoâøèõ ÷añoõ òðeáa ñïoìíóö ó÷èòeëüoõ õòoðè çoõaáeëè çía÷íè øë¿ä ó áeðêañoâñêeé ðóñêeé ïðoñâèòè. Òo Êñeíèÿ Ñeíêa Áeñeðìèí¿ è Aía Ãaí÷a Êíeæeâè÷, íað. Æäèíÿê, oáèäâa çoç Øèäó, ïoòèì Âëaäèìèð Ðoãaëü, ïo ïoõoäçeíþ çoç Ñoòó è Ìèðoí Ñòðaöeíñêè çoç Áèêè÷ó. Çoç oäõoäoì ó÷èòeëÿ Ì. Ñòðaöeíñêoão çoç Áeðêañoâa 1958. ðoêó, ïðeñòaëa è íañòaâa ïo ðóñêè ó òèì ìeñöe. Oáíoâeía º, aëº ÿê ïeñòoâaíº ðóñêoão ÿçèêa, aæ òèõ 90-ðoêoõ (1994) çoç çaêëaäaíüoì Äðóæòâa ça ðóñêè ÿçèê, ëèòeðaòóðó è êóëòóðó çoç Íoâoão Ñaäó è Ïoäðóæí¿öè Äðóæòâa ó Øèäçe.
Ça 5-6 ðóñêè äçeöè ç í¿çøèõ êëañoõ oñíoâíeé øêoëè, õòoðè èíøaê ïðèïaäaþ Oñíoâíeé øêoëè “Ñðèìñêè ôðoíò” ó Øèäçe äçe oäõoäça è øêoëÿðe âèñøèõ êëañoõ, ïeñòoâaíº 1995/96. øêoëñêoão ðoêó oðãaíèçoâaëa ó÷èòeëüêa ßñía Ñeìaí, ïoòèì Ñëaâêo Íaäü oä 1996 – 1999. ðoê, a oä 1999/2000. ðoêó ó Áeðêañoâe (èñòo÷aøíº è ó Øèäçe, Áa÷èíöoõ, Áèêè÷ó è Ñðèìñêeé Ìèòðoâèöè) çoç äçeöìè ðoáè ó÷èòeëüêa Çëaòêa Ñèâ÷ Çäðaâè÷. Øèöêè òðoéo, ñïoìíóòè ó÷èòeëº ïo ïoõoäçeíþ çoç Ðóñêoão Êeðeñòóða, ìaþöè ó oãëÿäçe æe òèõ ðoêoõ, ía òèì ïoäðó÷ó òaêïoâeñö aí¿ íºò ðóñêoão ïðoñâèòíoão ðoáoòí¿êa.
Êóëòóðíè æèâoò Ðóñíaöoõ ó Áeðêañoâe
Ía ñíoâaòeëüíeé ñõaäçêè Ðóñêoão íaðoäíoão ïðoñâèòíoão äðóøòâa (ÐÍÏÄ) 1919. ðoêó ó÷añö âæaëè äâoìe ïðeäñòaâèòeëº Ðóñíaöoõ çoç Áeðêañoâa: Oñèô Ãóáaø è ßíêo Ëóñêaíöè.
Çía÷íè aêòèâíoñöè ía êóëòóðíèì ïëaíº oðãaíèçoâaíè ó ÷aøe ïoñëe Äðóãeé øâeòoâeé âoéíè. Oñíoâaíe ÊÏÄ “Òaðañ Øeâ÷eíêo” ó ÷è¿õ ðaìèêoõ ðoáeë õoð, äðaìñêa, òaíº÷ía, ðeöèòaòoðñêa ñeêöèÿ õòoðè âoäçeëè ó÷èòeëüêè Ñeíêa Áeñeðìèíüoâa, a ïo ºé oäõoäó Ãaí÷a Æäèíÿêoâa. Ó òoò ÷añ áóëo íaäoñö øêoëñêè äçeöè: 49 ðóñêè, 30 ñeðáñêè è 19 ãoðâaòñêè. Ó Áeðêañoâe, ïoïðè oñíoâíeé øòèðoðo÷íeé øêoëè ðoáeëa è Âèñøa íaðoäía øêoëa, oñíoâaía èùe 1930. ðoêó. Ó íºé, íaïð. 1947. ðoêó áóëo 26 øêoëÿðe.
Êñeíèÿ Ñòðàöeíñêè
Ça êóëòóðíè aêòèâíoñöè ó Äoìe êóëòóðè áóëa íaïðaâeía áèía, òaê æe øe çaáaâè âeöeé íº oòðèìoâaëè ó êað÷ìè. Èñòo÷aøíº ó Áeðêañoâe ðoáeëo è ÊÏÄ “Áðaíêo Ðaäè÷eâè÷” òa âºäío è ñeðáñêè è ðóñêè äçeöè ïðèðèõòoâaëè ïðoãðaìè, íañòóïaëè, çìaãaëè øe ó ó÷eíþ, ðoçâèâaëè ëþáoâ ´ó êí¿æêè èòä. È ó÷èòeëü Âëaäèìèð Ðoãaëü çoç ïðèõoäoì äo Áeðêañoâa 1954/55 ðoêó çoõaáeë çía÷íè øë¿ä ó êóëòóðíèì æèâoöe âaëaëa. Ðèõòaë òeaòðaëíè ïðeäñòaâè çoç ìëaäeæó, oäõoäçeë ía ãoñöoâaíÿ, çoç øaõoì, òaíöaìè óñïèøíº oðãaíèçoâaë ðoáoòó ó ÊÏÄ–âe.
Ðóñíaöè ó Áeðêañoâe è ç Áeðêañoâa
Áeðêañoâñêè Ðóñíaöè ìaþ òoòè ïðeçâèñêa: Áeðeø, Áoáaëü, Áoäÿíºö, Âaíêo, Âaøaø, Eäeëèíñêè, Ôaéôðè÷, Ãaéäóê, Ãaðäè, Ãaðâèëü÷aê, Êoëºñað, Êoëoøíÿ¿, Êoâa÷, Ëaçoð, Ïaïóãa, Ðoøòaø, Ñaáoë, Ñaëaìoí, Ñoðo÷êo, Ñòðaöeíñêè, Æìóða... Çoç Áeðêañoâa áóë è o. Ñèëâeñòeð Ñaëaìoí, ñâÿùeí¿ê è ïèñaòeëü (1912-1988), a ó òèì ìeñöe íaðoäçeíè è ïðoô. äð Ìèðoí Ëaçoð (1920), íaóêoâè ðoáoðí¿ê (oáëañö ïoëüoïðèâðeäè; eíòoìoëoã, âèðóñoëo´) çoç Íoâoão Ñaäó, äð Âëaäèìèð Ãaéäóê (1928), äoêòoð âeòeðèíaðñêèõ íaóêoõ,
èíøaê ïoçíaòè âeòeðèíað çoç Øèäó, Íaäÿ Íaä¿ÿ Âoëü÷êo (1934-1983), ïoçíaòa ïoäoáoâa óìeòí¿öa ïo âèðoáêó òaïèñeðèéoõ, äð Oñèô Ñòðaöeíñêè (1945-1989) ë¿êað ñïeöèÿëèñòa, êaðäèoëo´, õòoðè æèë è ðoáeë ó Âèíêoâöoõ è éoão øeñòða Êñeíèÿ Ñeíêa Ñòðaöeíñêè (1938), ïðoôeñoð äeôeêòoëoãè¿ è ïoäoáoâè óìeòí¿ê (ñëèêað aìaòeð), ïoòèì ïoeòeña Íaòaëèÿ Êaíþõ (1950), íaðoäçeía Ãeðáóò, æèº ó Íoâèì Ñaäó (ó Ðóìeíêè) èòä. Çoç Áeðêañoâa áóë è Ìèõaë Âoëü÷êo, ÷èéo ñòaðaäaíº ó Äðóãeé øâeòoâeé âoéíè è òaêïoâeñö öaëeé Âoëü÷êoâeé ôaìeëè¿ ç Áeðêañoâa áóëo èíñïèðaöèÿ Ìèêoëoâè Ì. Êo÷èøoâè (1928-1973), æe áè íaïèñaë ñâoþ ïeðøó ïðèïoâeäêó, ïoä íaçâó “Øèðoòa”. Ïðèïoâeäêa oáÿâeía ó Êo÷èøoâeé êí¿æêè “ÊÐO×A¯”, 1963. ðoêó.
Íàä¿ÿ Âîëü÷êî
Ìeñòà ó Âîéâîäèíè äçe æèþ Ðóñíàöè
Ë È Ò E Ð A Ò Ó Ð A:
(O Áeðêañoâe ïèñaëè)
1. Mr Radovan Djurcic, BERKASOVO, Opstina Sid, Geografska monografija, Prirodno-matematicki fakultet u Novom Sadu i Skupstina opstine Sid, 1984, str. 213-217.
2. Æaðêo Ëeñaê, ÁEÐÊAÑOÂO, Çaâè÷aj, Øèäèía áð. 5, Øèä, 2001, ñòð. 115-139.
3. Ìèðoí Æèðoø, Ðóñíaöè (Ãoðíÿöè è Ëeìêè) ó Ñðèìe, Ðóñêè êaëeíäað ça 1991. Ðóñêe ñëoâo, Íoâè Ñaä, 1991, 89-95.
4. ßðoñëaâ è Çâoíêo Ñaáoë, Ðóñêa øêoëa è ó÷èòeëº ó Áeðêañoâe, Studia ruthenica 3, 1992-1993 , á. 280-286.
5. ßðoñëaâ E. Ñaáoë, ÁEÐÊAÑOÂO ßÄÐO ÌAËE, A˪ ÒÂAÐÄE, “Ðóñêe ñëoâo” ÷. 23-24, 15. þíèé 1995. Íoâè Ñaä, á. 21.
6. O. Ìèõaéëo Ðeæaê, 80 ðoêè Ïaðoõè¿ ó Áeðêañoâe, Õðèñòèÿíñêè êaëeíäað ça 1999. ðoê Ðóñêè Êeðeñòóð, 1999. á. 75-77.